Λαϊκός Πολιτισμός και Ψηφιακός Κόσμος. Για μια Ψηφιακή Λαογραφία
Ρόδος, 5-7 Νοεμβρίου 2021
Α ́ ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ
Το Εργαστήριο Γλωσσολογίας του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αιγαίου (https://ergastirioglossologias.pre.aegean.gr) σε συνεργασία με την Ελληνική Λαογραφική Εταιρεία (https://www.laographiki.gr/), το Εργαστήριο Κοινωνικών Επιστημών του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (http://www.primedu.uoa.gr/ergastiria/ergastirio-koinwnikon-epistimwn.html), το Εργαστήριο Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (https://www.he.duth.gr/el/node/848) και το Εργαστήριο Καλλιτεχνικής & Πολιτισμικής Παιδείας του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αιγαίου (http://www.pre.aegean.gr/lab-kpp/) συνδιοργανώνουν τριήμερο επιστημονικό συνέδριο με τίτλο:«Λαϊκός Πολιτισμός και Ψηφιακός Κόσμος. Για μια Ψηφιακή Λαογραφία», το οποίο θα πραγματοποιηθείστη Ρόδο, 5-7 Νοεμβρίου 2021∙ οι ανακοινώσεις θα διεξαχθούν διαδικτυακά, ενώ ορισμένες συνοδευτικές εκδηλώσεις θα πραγματοποιηθούν στο χώρο της Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου.
Κοινό τόπο στις διεθνείς λαογραφικές σπουδές αποτελεί πια το γεγονός ότι η τεχνολογική εξέλιξη δεν συνιστά παράγοντα απομάκρυνσης του ανθρώπου από τις καταβολές του· αντίθετα, τόσο αυτή όσο και η ζώσα παράδοση, προσαρμόζονται ώστε να καλύπτουν τις ανάγκες των ανθρώπων για έκφραση και επικοινωνία, όπως αυτές διαμορφώνονται στο εκάστοτε ιστορικό πλαίσιο. Ο λαϊκός πολιτισμός εξελίσσεται, προσαρμόζεται και ενσωματώνει τα νέα δεδομένα της κάθε εποχής. Το αντικείμενο της λαογραφίας εξακολουθεί να διευρύνεται, αναγνωρίζοντας πλέον τη συμβολή του διαδικτύου στη δημιουργία νέων μορφών λαϊκού πολιτισμού, αλλά και την αποτελεσματικότητά του στη διάσωση και διάδοση πολλών από τις παραδοσιακές μορφές του. Η σχέση τεχνολογίας και λαϊκού πολιτισμού δεν είναι επομένως ανταγωνιστική, αφού η τεχνολογία κάθε εποχής εμπεριέχεται στον λαϊκό της πολιτισμό. Η επιστήμη του λαϊκού πολιτισμού, η λαογραφία, όπως και άλλες ανθρωπολογικές επιστήμες, έχει προ πολλού διαγνώσει τη σταδιακή διαδικασία της αποδοχής και ένταξης των τεχνολογικών επιτευγμάτων του ανθρώπου στον καθημερινό του βίο, αλλά και την αποτύπωση της συμπόρευσης αυτής στις κάθε λογής σκέψεις, εκφράσεις και δημιουργήματα του λαϊκού ανθρώπου.
Ο ψηφιακός, εικονικός εν πρώτοις, κόσμος, αλλά και η ηλεκτρονική επικοινωνία ευρύτερα, οφείλει να προσεγγίζεται από τους σύγχρονους ερευνητές ως πεδίο πολιτισμού και όχι απλώς ως επαναστατική τεχνολογία. Η έλευση της νέας χιλιετίας έφερε νέα δεδομένα στο χώρο του λαϊκού πολιτισμού· πέρα από τη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης ή οικουμενοποίησης, αναλόγως με την οπτική του καθενός, οι νέες δυνατότητες που δίνει πλέον το διαδίκτυο, όπως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, σηματοδότησαν μια νέα εποχή τόσο για την ανθρώπινη επικοινωνία και ανταλλαγή πληροφοριών όσο και για τις επιστήμες που τις μελετούν. Αν και η αρχική προσέγγιση στα νέα τεχνολογικά δεδομένα υπήρξε μάλλον εργαλειακή, καθώς τα οφέλη τους ήταν ιδιαίτερα εμφανή, συγκρινόμενα με το παρελθόν (π.χ. ως προς την αποθήκευση και την ταξινόμηση του υλικού), γρήγορα διαφάνηκε και η επίδραση που το νέο, εικονικό, περιβάλλον επέφερε: όχι μόνο στη διαδικασία διάχυσης, μετάδοσης και επεξεργασίας φαινομένων του λαϊκού πολιτισμού, αλλά και στη δυνατότητα δημιουργίας νέων μορφών, οι οποίες ως μοναδικό βιότοπο δεν είχαν άλλον από εκείνον του ψηφιακού κόσμου. Συνεπακόλουθα, σε διεθνές και εγχώριο επίπεδο προστέθηκε ο προσδιορισμός του «ψηφιακού», «ηλεκτρονικού», «εικονικού» ώστε να προσδιορίσει τους κλάδους των επιστημών που αξιοποιούσαν τα νέα επικοινωνιακά μέσα και δεδομένα προκειμένου να μελετήσουν αποτελεσματικότερα τα ερευνητικά τους αντικείμενα. Στην περίπτωση της λαογραφίας, επιστήμης που ανέκαθεν μελετούσε το οικείο, η προσέγγιση αυτή οφείλει να λάβει υπόψη ότι το -σαφώς πολιτισμικό- υλικό που κυκλοφορεί στον εικονικό κόσμο αποτελεί και το ίδιο αντικείμενο ενδελεχούς εξέτασης και, μάλιστα, με όρους που εξετάζουν το υλικό αυτό per se, ακριβώς κάτω από τις συνθήκες μέσα στις οποίες διαμορφώνεται και εξελίσσεται.
Με ποιον τρόπο όμως προσεγγίζεται μεθοδολογικά το νέο περιβάλλον του διαδικτύου; Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, τα εργαλεία είναι κοινά, προσαρμοσμένα μόνο στις ιδιαιτερότητες του εκάστοτε πεδίου. Έτσι για τη μελέτη διαδικτυακών κοινοτήτων εφαρμόζεται η «επιτόπια εθνογραφική έρευνα», η οποία αποδίδεται με τον όρο «ψηφιακή εθνογραφία», ενώ η μέθοδος προσέγγισης του λαογραφικού πραγματολογικού υλικού έχει ονομαστεί ψηφιακή λαογραφία (e-folklore). Η ψηφιακή λαογραφία είναι λοιπόν ο κλάδος της επιστήμης που αξιοποιεί μεν, -όχι πάντα υποχρεωτικά,- τα νέα δεδομένα των επικοινωνιακών τεχνολογιών για να προσεγγίσει το ερευνητικό της αντικείμενο, τα αντιμετωπίζει δε αυτά ως ένα ιδιαίτερο ερευνητικό πεδίο που δεν μπορεί να μελετηθεί έξω από τις ‘φυσικές’ συνθήκες ύπαρξης και λειτουργίας του. Στο ερευνητικό της πεδίο εμπίπτουν διάφορα αντικείμενα, όπως τα ποικίλου περιεχομένου μηνύματα που κυκλοφορούν στο περιβάλλον του διαδικτύου, τα οποία έχουν αποτελέσει έναν ευέλικτο και προσφιλή τρόπο ανταλλαγής πληροφοριών από τους χρήστες. Σε αυτά μπορούν να εντάσσονται ευφυολογήματα, ανέκδοτα, παραινέσεις λόγιας και λαϊκής σοφίας, αστικοί θρύλοι, αλλά και τα ευρέως πλέον διαδεδομένα διαδικτυακά μιμίδια.
Ακολουθώντας τις διεθνείς εξελίξεις και συνεχίζοντας το σχετικό έργο διακεκριμένων Ελλήνων επιστημόνωνκαι ερευνητών, κυρίως από τον ευρύτερο χώρο των ανθρωπιστικών σπουδών, στόχοι του Συνεδρίου είναι, η ανάδειξη του σχετικά νέου αυτού κλάδου της επιστήμης του λαϊκού πολιτισμού, του καθορισμού των μεθοδολογικών του πρακτικών και προσεγγίσεων, καθώς και του προσδιορισμού του ερευνητικού του αντικειμένου.
Ενδεικτικές θεματικές ενότητες του Συνεδρίου είναι:
- Ψηφιακή λαογραφία (e-folklore). Θεωρητικά ζητήματα.
- Ο λαϊκός πολιτισμός στον εικονικό κόσμο.
- Ατομική και συλλογική ταυτότητα στην ψηφιακή εποχή.
- Ειδολογική κατάταξη, νέες μορφές και μελέτες περίπτωσης της ψηφιακής λαογραφίας.
- Ζητήματα ‘ψηφιακής’ πολιτισμικής κληρονομιάς.
- Η συμβολή των ατόμων και των ομάδων στη διάχυση και τη διάδοση του λαϊκού πολιτισμού μέσα στον ψηφιακό κόσμο.
- Ψηφιακή λαογραφία και εκπαίδευση.
Οι εισηγήσεις θα γίνουν στην ελληνική ή την αγγλική γλώσσα και θα έχουν διάρκεια 15 λεπτών. Τα κείμενα των εισηγήσεων, κατόπιν επιλογής μέσα από τη διαδικασία της ανώνυμης κρίσης, θα δημοσιευτούν σε ψηφιακό συλλογικό τόμο από τις εκδόσεις του Τμήματος (σχετικές οδηγίες θα ακολουθήσουν σε επόμενη εγκύκλιο). Οι ενδιαφερόμενοι/ες θα πρέπει να υποβάλουν τίτλο και εκτενή περίληψη (ώς 500 λέξεις) της εισήγησής τους, καθώς και σύντομο βιογραφικό σημείωμα (ώς 100 λέξεις) στη σχετική ενότητα του ιστότοπου του Συνεδρίου (http://codf.aegean.gr/) έως τις 30 Απριλίου 2021.
Στους συμμετέχοντες/ουσες θα δοθούν βεβαιώσεις παρακολούθησης ή ανακοίνωσης στο Συνέδριο.
Για τυχόν περισσότερες πληροφορίες παρακαλείσθε να απευθύνεστε στις ηλεκτρονικές διευθύνσεις katsadoros@rhodes.aegean.gr και fokides@aegean.gr.
Οργανωτική Επιτροπή
Πρόεδροι:
- Γιώργος Κατσαδώρος
- Εμμανουήλ Φωκίδης
Μέλη:
- Αντωνόπουλος Παναγιώτης
- Βαλασιάδης Ευάγγελος
- Ζαρέντη Μαρία
- Θεολόγος Χρήστος
- Κεφαλάκης Παύλος
- Κυριαζάκος Εμμανουήλ
- Πασιόπουλος Γιώργος.
Επιστημονική επιτροπή
Πρόεδρος:
- Μ. Γ. Μερακλής, ομότιμος καθηγητήςτου Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Πρόεδρος της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας
Μέλη:
- Αυδίκος Ευάγγελος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
- Βαρβούνης Εμμανουήλ, καθηγητής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, Διευθυντής του Εργαστηρίου Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του ιδίου Πανεπιστημίου
- Γκασούκα Μαρία, ομότιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αιγαίου
- Καζούλλη Βασιλεία, καθηγήτριατου Πανεπιστημίου Αιγαίου, Διευθύντρια του Εργαστηρίου Γλωσσολογίας του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του ιδίου Πανεπιστημίου
- Κακάμπουρα Ρέα, αναπληρώτρια καθηγήτριατου Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Διευθύντρια του Εργαστηρίου Κοινωνικών Επιστημών του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του ιδίου Πανεπιστημίου
- Καραμούζης Πολύκαρπος, καθηγήτής του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Διευθυντής του Εργαστηρίου Καλλιτεχνικής & Πολιτισμικής Παιδείαςτου Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του ιδίου Πανεπιστημίου
- Κατσαδώρος Γιώργος, αναπληρωτήςκαθηγητής του Πανεπιστημίου Αιγαίου.
- Φωκίδης Εμμανουήλ, επίκουρος καθηγητήςτου Πανεπιστημίου Αιγαίου.
Σας ευχαριστούμε εκ των προτέρων για τη συνεργασία και περιμένουμε με ενδιαφέρον τις συμμετοχές σας.
Ρόδος, 20 Ιανουαρίου 2021
